Άποψη, της Καλομάτας, ή Καλαμάτας ή της πόλης "Καλάμαι" γύρω στα 1860, (πολύ πριν φτιαχτεί το καινούργιο λιμάνι, που τέλειωσε το 1900 περίπου), όταν, τότε, όλα τα νερά του ποταμο χείμαρρου Νέδοντα δεν χανόντουσαν μέσα στη "καταβόθρα", που υπάρχει ακόμα και σήμερα, πάνω από το καταρράκτη.
Είχε τότε ο Νέδοντας, δύο κοίτες, δύο ροές και δύο εκβολές, μία ανατολικά προς το σημερινό "Πανελλήνιον" στη παραλία, και μία δυτικά, αυτή που υπάρχει και σήμερα, σχηματίζοντας ένα "Δ" ανάμεσα, φτιάχνοντας το "Νησάκι", που, σαν τοπωνύμιο υπάρχει και σήμερα.
Το βυζαντινό εκκλησάκι των "Αγίων Αποστόλων", πρέπει να ήταν στο χείλος του Νέδοντα΄.
Το 1882, με τεχνικά μέσα, αλλάξανε τη κοίτη και τις εκβολές του Νέδοντα, γα να φτιάξουνε το νέο τεχνητό λιμάνι της πόλης.
Τότε, το " Νησάκι" εξαφανίστηκε, όταν η μία κοίτη του Νέδοντα, δηλαδή η ανατολική που είχε εκβολή προς το σημερινό "Πανελλήνιον" επιχωματώθηκε, για τη δημιουργία του νέου λιμένα και έμεινε μόνο η δυτική ροή του, με ελάχιστη μετατόπιση, προς τα δυτικά, όπως υπάρχει και σήμερα.
Με την επιχωμάτωση της ανατολικής κοίτης, που πρέπει να έφτανε ρέοντας μέχρι τη σημερινή οδό "Αγίου Νικολάου" (με απλή ματιά είναι και σήμερα εμφανής η υψομετρική διαφορά που υπάρχει προφανώς λόγω της τότε ροής του ποταμού), σχηματίστηκε: αφενός μεν η σημερινή οδός "Αριστομένους" που ενσωμάτωσε και το χερσαίο, μετά την επιχωμάτωση, "Νησάκι" που έγινε οικόπεδα και στη δυτική επιχωματωμένη και μετατοπισμένη ακόμα δυτικότερα εκβολή χτίστηκε η "Ντουάνα" (το τελωνείο) και πέραν αυτού δημιουργήθηκε η λεκάνη του νέου λιμανιού. Η άλλη δυτική ροή του ποταμού ελάχιστα μεταφέρθηκε από εκεί που είναι σήμερα.
Η χαλκογραφία, είναι εντυπωσιακή. Διακρίνονται καθαρά ο Νέδοντας με τις δύο εκβολές. και το "Δ" με το "Νησάκι".
Ο καλλιτέχνης δημιουργός της χαλκογραφίας έχει θέα, πάνω από το κάστρο της πόλης, ολόκληρη τη ροή του Νέδοντα με τις δύο ροές , το Νησάκι, και τις δυο εκβολές προς τη θάλασσα.
Μισοδιακρίνεται στο άκρο αριστερό μέρος, όπως βλέπουμε τη χαλκογραφία, κτίσμα που θυμίζει εκκλησάκι κάτω από ένα τεράστιο δέντρο, πιθανώς πεύκο,
Το βυζαντινό εκκλησάκι των "Αγίων Αποστόλων" πρέπει να είναι, μετά τη ξύλινη γέφυρα προς τη θάλασσα, το κτίσμα το οποίο εντοπίζεται με κάτι που θυμίζει μιναρέ,
Πέρα από τη γέφυρα στη δυτική όχθη, πιο ψηλά ήταν τα " Καλύβια" ένας οικισμός που υπήρχε πριν τη περίοδο των Βενετών και αποτυπώνεται σε όλες της γκραβούρες της εποχής.
Ο ναός της " Υπαπαντής" τότε δεν υπήρχε, και όλη η περιοχή από τη σημερινή πλατεία Υπαπαντής μέχρι τους Αγιαπόστολους, και μέχρι τη πλατεία Μαυρομιχάλη, ήταν γεμάτη μεγάλα νεοκλασικά οικοδομήματα, εκτός από τη σημερινή πλατεία Υπαπαντής που ήταν γεμάτη μανιάτικους πύργους και μάλιστα ακόμα τότε οπλισμένους με κανόνια, που φτάνανε μέχρι εκεί που ήταν, εκείνο το αριστούργημα, ο βυζαντινός ναός "Άγιος Αθανάσιος" (απέναντι από το φωτογραφείο " Κεχάεφ" που θα θυμούνται οι παλιοί καλαματιανοί, σήμερα κατάστημα Μανέτα).
Το τεράστιο οικοδόμημα που διακρίνεται δίπλα στους "Αγιαποστόλους", ίσως να είναι "της Μπαινάκενας ο πύργος", που σωζόταν ερειπωμένος, εκτεινόμενος από την πλατεία Μαυρομιχάλη, καταλαμβάνοντας ολόκληρη την οδό Σταδίου, μέχρι πριν την οδό Μπούτση και το " Θάρρος".
Της Μπαινάκενας ο πύργος γκρεμίστηκε από ιδιοκτήτες του, "μεγαλοπαράγοντες" της πόλης και χτίστηκε πολυκατοικία (ίσως να ήταν η πρώτη στη Καλαμάτα).
Υπολείμματα θεμελίωσης του πύργου υπάρχουν, νομίζω, μέχρι σήμερα, αριστερά κατεβαίνοντας την οδό Σταδίου μετά το " Θάρρος".
Τη χαλκογραφία δημοσίευσα το Φλεβάρη του 1995, στο τεύχος 6, της εφημεριδούλας "Κριτική Παρέμβαση" που εξέδιδα τότε, (σελίς 3), και την έχω πάρει από το περιοδικό, της εποχής, "Έσπερος".
Χρέος έχω να σημειώσω ότι, παιδί ήμουν και βλέπαμε, να γκρεμίζουν τα υπολείμματα του πύργου "της Μπαινάκενας" και επειδή εύκολα δεν το μπορούσαν, βάζανε δυναμίτες, και άκουγα τότε τους εργάτες που δουλεύανε εκεί, να λένε για υπόγειες κατακόμβες που βρήκανε κάτω από το πύργο, και για χαλκάδες στους τοίχους με ανθρώπινους σκελετούς να κρέμονται κρεμασμένοι ακόμα, και για μια σήραγγα που βρήκανε και έφτανε μέχρι πάνω στο κάστρο,
Θυμάμαι ακόμα, ότι, μετά πολλά χρόνια, όταν ρώτησα έναν από τους εργολάβους, που γκρέμισαν το πύργο, και φτιάξανε πολυκατοικία, αυτός μετανιωμένος ίσως, μου αφηγήθηκε ότι στα υπόγεια βρέθηκαν και δύο γκιλοτίνες, γεγονός που δε μπόρεσα να επαληθεύσω.
Δυστυχώς, για μας και τα παιδιά μας, ανόητοι, αμαθείς, φτηνοί και τιποτένιοι, κατέστρεψαν, από άγνοια ή εν ονόματι της "κονόμας", αυτή την υπέροχη ποταμόπλοιο, μισομανιάτικη πόλη Καλαμάτα, επιχωμάτωσαν τον Νέδοντα ποταμό, αυτό το "θείον της πόλεως καλλώπισμα" που άδει ο ποιητής, γκρέμισαν τα υπέροχα νεοκλασικά αρχοντικά της και το γύρω ιστό με τους μανιάτικους πύργους και τα χαμόσπιτα του λαουτζίκου, και γέμισαν τη πόλη "μπετό" και πολυκατοικίες, και ότι είχε απομείνει από τον ποταμό χείμαρρο "Νέδοντα", τον τσιμεντοστρώσανε, μετατρέποντας, αυτό το " θείον της πόλης καλλώπισμα", που άδει ο ποιητής, ένα μέρος του σε πάρκινγκ αυτοκινήτων και ολόκληρο σε ανοιχτό οχετό να ρέουν τα όμβρια και άλλα βρώμικα νερά της πόλης.!
Γι' αυτό λέω, πως, ίσως ήρθε η ώρα να ντρεπόμαστε για όλα όσα κάναμε, και για όλα τ' άλλα που δεν κάναμε για να προστατεύσουμε η μνήμη και την ιστορία, μας και όσα "θεία καλλωπίσματα" δόθηκαν χάρισμα στη ζωή μας. Να ντρεπόμαστε πρέπει γιατί υποταχθήκαμε σε γραικύλους κερδοσκόπους, αμείλικτους φονιάδες της μνήμης και της ιστορία, μας ....
Σημείωση:
- 1/ Στο "χρονικόν του Μορέως" η πόλη ονομάζεται "Καλομμάτα" ή Καλομάτα", Από το τελευταίο τύπο ο Ν. Πολίτης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ονομασία προέρχεται από κάποια εικόνα "της Παναγίας της Κολομάτας? (Πολίτης Λαογρ. Σύμμεικτα Α` σ.142-145 ). Ο Π. Κολονάρος έχει την άποψη ότι πιθανόν «η γραφή Καλομάτα να οφείλεται μάλλον εις φωνητικά αίτια, προς αποφυγήν επαναλήψεως του α. Κάτι ανάλογον συμβαίνει με τα ονόματα Λακοδαιμονία, Λάρισα, Πελοπόννησος, τα οποία απαντούν εν κωδ. Κ. Λακοδαιμονία και λακκοδαιμονία (στ. 1716 1755,2306, 2316 κλπ) άρισσος, Πολυπόνεσσος», σελ.73). Στη συνέχεια το 1839 νομίζω, ονομάστηκε "Καλάμαι" και μετά πάλι Καλαμάτα.
- 2/ Το αριστούργημα, ο υπέροχος βυζαντινός ναός "Άγιος Αθανάσιος", γκρεμίστηκε γύρω στο 1900, από τους τότε εκκλησιαστικούς και άλλους άρχοντες της πόλης, για να ανοίξουν την οδό Υπαπαντής, γιατί βυζαντινός ναός ήταν κτισμένος ακριβώς στη μέση του δρόμου που θέλανε να ανοίξουν προς τη "Παπαντή" και,,, εμπόδιζε!.
