« …Άλλη συνήθεια στη Καλαμάτα είναι ο σαϊτοπόλεμος, όστις διεξάγεται τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και το Πάσχα εκτάκτως δε και ορισμένες εορτές.. ...η προέλευσις του εθίμου αυτού του Πελοποννησιακού δεν είναι γνωστή, όταν δε ερωτήθηκαν τοιούτοι παλιοί σαϊτολόγοι απήντησαν ότι την συνήθειαν αυτήν την βρήκαν ως κληρονομίαν από τους προγενεστέρους. Η σαΐτα ως πυροτέχνημα που είναι, εισήχθη κατ’ αρχάς εξ Ιταλίας πιθανόν, μέσω Πατρών ομού με άλλα πυροτεχνήματα.
Εις τας Πάτρας μάλιστα ήκμασε πολύ και εξακολουθεί όπως εις Καλαμάταν με το όνομα «χαλκούνια» , διότι εκεί κατεσκεύαζον τις σαΐτες από φύλλα χαλκού και όχι χαρτονίου όπως στην Καλαμάταν. Φαίνεται λοιπόν ότι από όλα τα είδη των εισαχθέντων πυροτεχνημάτων εξ Ευρώπης αυτό εθεωρήθη ως μάλλον αρμόζον για πολεμικούς ανθρώπους όπως είναι οι Πελοποννήσιοι οι οποίοι και το καθιέρωσαν ως συνήθειαν τη οποίαν ούτε και τα καταδιωκτικά αποσπάσματα δεν κατόρθωσαν να καταργήσουν, ούτε και ο ονομαστός διώκτης Μπαϊρακτάρης με τους ευσταλείς και αυστηρούς ευζώνους του.
Η σαΐτες κατασκευάζονται με ειδική πυρίτιδα την οποία παράγει το χωρίον Δημητσάνα της Αρκαδίας. Την σαΐτα την διακρίνουν εις διάφορα μεγέθη αναλόγως, το δε μεγαλύτερον μέγεθος αυτής συνήθως επροορίζετο δια τους αρχηγούς των σαϊτομάδων. Η Καλαμάτα εφημίζετο δια τις ωραίες σαΐτες της τις οποίες θαύμασε και ο Βασιλεύς Γεώργιος όταν επεσκέφθη τας Καλάμας φιλοξενηθείς εις την οικίαν Μαρκοπούλου παρά την Φραγκόλιμνην κατά το έτος 1887. Εκ των παλαιών αρχηγών γνωστοί ήσαν οι σαϊτολόγοι Καρνέρης, Κατασχετής, Χαλές, Καλαμάτας, Γαλλικός, Μανδραγούδας, Κουραμάνας και άλλοι, όλοι δε αυτοί με φεσάκια εις την κεφαλήν, και με κάπες ανταρτικές, έχοντες ανηρτημένους ντορβάδες γεμάτους από σαΐτες και με την σάλπιγκα και τον μασαλά κατά την νύκτα μετέβαινον κατ’ ενορίας παρά τον ποταμόν Νέδοντα όπου εκεί εδίδετο η μάχη πολλάκις καταλήγουσα εις αληθινήν τοιαύτη με όπλα. Η συνήθεια αυτή χρονολογείται εντεύθεν του έτους 1870 και συνεχίζεται δε και σήμερον όχι όμως με το παλαιόν μένος και με την γνωστήν συνήθειαν να καίουν τον Ιούδαν έχοντες ως ομοίωμα τύπον Παπά κρεμασμένον εις ένα ικρίωμα..." ( κείμενο του Ορέστη Χρυσοσπάθη)
Πρέπει να σημειώσω, ότι η άποψη ότι το έθιμο του "σαϊτοπολέμου" κρατάει δήθεν από την Επανάσταση του 1821 και ότι με τις σαΐτες τρέψανε οι επαναστατημένοι Έλληνες σε φυγή το τουρκικό ιππικό, πρωτοδιατυπώθηκε πρίν το 1958 από το Κώστα Ψαλτήρα και ανήκει στα ανιστόρητα και τα περίεργα αυτού του τόπου. Μάλιστα αυτή η άποψη, στη πορεία, "βελτιώθηκε" με τη προσθήκη ότι δήθεν οι «σαϊτες» χρησιμοποιήθηκαν δήθεν στη "μάχη της Βέργας" ενάντια στο ιππικό του Ιμπραήμ.
Πρόκειται για ανιστόρητη άποψη, που δεν θεμελιώνεται σε κανένα
ιστορικό κείμενο ή άλλα στοιχεία και θεωρώ ότι όσοι την υποστηρίζουν μειώνουν, ίσως, το μεγαλείο της μάχης που δώσανε οι Μανιάτες ταμπουρωμένοι, πίσω από
μια προχειροφτιαγμένη πέτρινη μάντρα, πάνωθεν της όχθης του ξεροπόταμου «Σίβαλτο»,
με πάχος ίσα μ’ ένα ντουβάρι και ύψος που δεν πέρναγε το μπόι ανθρώπου, την
«Άγια Μάντρα» τ’ Αλμυρού, με μόνα όπλα τις κάμες, τα κουμπούρια, τα
κορμιά και τις ξεθηκαρωμένες ψυχές τους, έχοντας για μπαϊράκια τα μαύρα τσεμπέρια των
γυναικών τους.
(Τα σχέδια που δημοσιεύονται είναι του ζωγράφου Ε Δράκου)
.jpg)
"Σαϊτοφόροι"
μια υπέροχη φωτογραφία του "Ζώη'
